Adam Stebelski

---

Życiorys

Adam Stebelski przyszedł na świat jako syn Kazimierza oraz Marii Julii ze Skowrońskich. W 1914 roku uzyskał maturę w Sierpuchowie w okolicach Moskwy. Następnie, w 1922 roku, ukończył studia na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Niestety, maszynopis jego pracy doktorskiej dotyczącej władzy wielkoksiążęcej na Litwie do Unii Lubelskiej spłonął w czasie powstania warszawskiego. Mimo tego, tytuł doktora otrzymał w 1949 roku na podstawie rozprawy pt. Przeszłość administracyjna ziem woj. łódzkiego. W 1954 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego.

W latach 1911-1920 był aktywnym działaczem Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Po drodze pracował jako nauczyciel w szkołach powszechnych w latach 1917-1918, a także był uczestnikiem obrony Lwowa w 1918 roku. W 1923 roku rozpoczął swoją karierę w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, gdzie początkowo pełnił funkcję asystenta, a później archiwisty (1928) oraz kustosza (1938).

Podczas swojej pracy zajmował się tworzeniem licznych pomocy archiwalnych do takich zespołów jak akta pruskie, wojskowe czy nuncjatury. 20 stycznia 1938 roku został wybrany członkiem rady głównej Towarzystwa Pracy Społeczno-Gospodarczej. W czasie II wojny światowej kontynuował pracę w AGAD, zajmując się zabezpieczaniem zasobów archiwalnych oraz ewidencjonowaniem akt wywożonych przez okupanta. Jego działania obejmowały również opracowywanie dokumentacji dotyczącej przyszłych żądań rewindykacyjnych i odszkodowawczych dla władz podziemnych.

W 1943 roku Stebelski został aresztowany i przez pięć tygodni przetrzymywany na Pawiaku. W trakcie powstania warszawskiego organizował działania mające na celu ochronę gmachów oraz zasobów archiwalnych przed pożarami i dewastacją. Po wojnie, w styczniu 1945 roku, ponownie objął swoje stanowisko i w latach 1947 oraz 1949 brał udział w misjach rewindykacyjnych polskich archiwaliów w Niemczech.

Prowadził także działalność dydaktyczną, wykładając archiwoznawstwo oraz historię ustroju na Uniwersytecie Łódzkim oraz Uniwersytecie Warszawskim. Był autorem wielu artykułów dotyczących teorii i metodyki archiwalnej publikowanych w „Archeionie”, jak również opracowań dotyczących strat archiwów polskich w czasie wojny.

W 1946 roku dołączył do Zarządu Towarzystwa Bibliotekarzy i Archiwistów, a rok później do Zarządu Towarzystwa Miłośników Historii. 29 maja 1952 roku został prezesem Towarzystwa Miłośników Historii, pełniąc tę funkcję do 30 października 1956 roku. Od 1951 roku związany był z Uniwersytetem Warszawskim, gdzie uzyskał stopień doktora w 1949 roku na podstawie swojej rozprawy.

W 1953 roku opuścił AGAD i objął kierownictwo Zakładu Archiwoznawstwa w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, inicjując badania nad kancelariami działającymi w XIX wieku na terenach polskich. Kiedy Zakład Archiwoznawstwa został zamknięty w 1959 roku, Stebelski został kierownikiem Pracowni Edytorskiej Źródeł Nowożytnych PAN, a w 1964 roku przeszedł na emeryturę.

W 1953 roku rozpoczął pracę w Instytucie Historii PAN, gdzie również kierował Pracownią Edytorską Źródeł Nowożytnych. Jego działania przyczyniły się do rozwoju badań nad kancelariami XIX wieku, a także współpracy z komisją wydawniczą. Pod jego redakcją powstało sześć tomów lustracji w latach 1961-1968. Był także redaktorem „Tek Archiwalnych”, które publikowały teksty źródłowe dotyczące nowożytnej historii Polski.

Od 1953 roku aktywnie brał udział w Prezydium Rady Archiwalnej, a od 1958 roku przewodniczył Centralnej Komisji Metodycznej przy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych. Współpracował z czasopismami takimi jak „Przegląd Historyczny”, „Kwartalnik Historyczny”, „Studia Źródłoznawcze”, „Archeion” oraz „Nauka Polska”. Jego istotnym dziełem była książka na temat losów polskich archiwów w okresie drugiej wojny światowej, która ukazała się w wersji polskiej i angielskiej.

Wielokrotnie odznaczony, m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Walecznych (1921), Krzyżem Niepodległości (1933), Krzyżem Oficerskim (1958) oraz Krzyżem Kawalerskim (1946) Orderu Odrodzenia Polski. W życiu prywatnym był żonaty najpierw z Hanną Paprocką (od 1925 roku), z którą miał syna Kazimierza, który zginął w powstaniu warszawskim. W 1953 roku ożenił się z Haliną Laskowską.

Adam Stebelski zmarł 6 lipca 1969 roku w Warszawie i spoczął w części rzymskokatolickiej Starego Cmentarza w Łodzi.

---

Oceń: Adam Stebelski

---