Pałac Saski w Kutnie

---

Historia

Powstanie pałacu i czasy saskie

W XVIII wieku Kutno, jako miasto leżące na trasie nowego traktu pocztowego, zyskało na znaczeniu, a 1749 roku nastąpiła istotna zmiana trasy, którą król August III skierował przez to miasto, zastępując dotychczasową drogę z Drezna do Warszawy. Konieczność stworzenia noclegowni dla dworu królewskiego spowodowała, że pojawiła się idea budowy nowych stacji postojowych, z lokalizacjami zaproponowanymi między innymi w Kutnie.

Nowa trasa miała na celu głównie temu, aby skrócić podróż przez tereny znajdujące się poza Saksonią oraz Rzecząpospolitą. Prowadziła ona przez wiele miejscowości, wśród których znajdowały się m.in. Gubin, Krosno, Głaznów oraz oczywiście Kutno, w którym planowano zbudować pałac oraz stację.

Umowa na użyczenie gruntów do budowy została podpisana 15 stycznia 1750 roku przez kasztelana żmudzkiego Józefa Franciszka Pacę. Zdecydowano, że zarządzającym pałacem zostanie bettmeister Christhilff Gottlieb Hausius. Projekt oraz budowę pałacu powierzono kapitanowi Johanowi Martinowi Waltherowi, który otrzymał za swoją pracę wynagrodzenie w wysokości 120 talarów. Całkowity koszt budowy wyniósł około 5000–6000 talarów, a drewno użyte do wykonania konstrukcji pochodziło z lokalnych lasów.

Budowa realizowana była przez głównie niemieckich rzemieślników, co pozwoliło na szybkie postępy i już 21 kwietnia 1750 roku pałac był gotowy na przyjęcie królewskiego gościa. Walther, znany architekt, zyskał miano zaufanego współpracownika uznanych architektów swojej epoki.

Styl architektoniczny pałacu doskonale wpisuje się w estetykę saskiego baroku. Pałac zbudowany został na planie prostokąta z dwoma krótkimi skrzydłami ozdobionymi ryzalitami oraz centralnym ryzalitem, na którego szczycie ulokowany był cesarski orzeł. Wewnątrz zaaranżowano wiele funkcjonalnych przestrzeni, w tym królewski apartament oraz kaplicę.

Król August III wraz z dworem odwiedzał Kutno wielokrotnie, po raz pierwszy 24 kwietnia 1750 roku, ciesząc się gościnnością pałacu. Jego kolejne wizyty miały miejsce w różnych odstępach czasu.

W okresie tym na bieżąco przeprowadzano także modyfikacje oraz remonty budynku, a po odejściu Augusta III tracono jego pierwotne znaczenie jako rezydencji królewskiej, w wyniku czego stał się obiektem lokalnego zarządzania.

Dzieje pałacu po 1763 roku

W drugiej połowie XVIII wieku oraz na początku XIX wieku pałac przeszedł szereg istotnych zmian, w tym wydłużenie zachodniego skrzydła oraz poszerzenie korytarzy. W tym okresie został również przeznaczony na siedzibę podprefekta powiatu orłowskiego.

W Księstwie Warszawskim, w 1807 roku, gościł w Kutnie król saski Fryderyk August, jednak zatrzymał się w pałacu właściciela miasta, a nie w dawnej królewskiej rezydencji. Jednym z najciekawszych epizodów związanych z okresem napoleońskim był pobyt cesarza Napoleona Bonaparte, który w 1812 roku zatrzymał się w Kutnie w trakcie odwrotu z Rosji. Wspomnienia tego pobytu na trwałe wpisały się w lokalną historię, a pałac aż do niedawna określany był jako „dom napoleoński”.

Po latach zniszczeń i podziałów, teren wokół pałacu uległ znacznej zmianie. W 1826 roku wybudowano nowy budynek, który stoi tam do dziś i pełni różnorodne funkcje, przyczyniając się do rozwoju miasta.

Dzieje pałacu w XX wieku

W dwudziestoleciu międzywojennym pałac został podzielony i z biegiem lat przeszedł wiele przekształceń, w tym przystosowanie wnętrza na sklepy oraz miejsca zamieszkania. W wyniku tych zmian stracił wiele ze swojego pierwotnego wyglądu. Rewitalizacja odbywała się wielokrotnie, a budynek od 1927 roku uznawany był za zabytek.

Różnorodne przekształcenia miały miejsce także w latach 30. XX wieku, kiedy to przeprowadzono dalsze modernizacje elewacji budynku, dostosowując go do potrzeb nowoczesnych czasów. Jednym z najważniejszych momentów dla ochrony budynku był rok 1967, gdy został on wpisany do rejestru zabytków.

Odnorodność budynku trwała przez cały okres II wojny światowej, kiedy to na zachodnim skrzydle mieściła się siedziba żandarmerii, a wiele pomieszczeń zostało zamienionych na cele więzienne.

Przyszłość

2 czerwca 2011 roku Kutno stało się właścicielem całego obiektu, a następnie zdecydowano o rozpoczęciu procedury rewitalizacji, która spoczęła na barkach Muzeum Regionalnego. Prace miały na celu przywrócenie pierwotnej funkcji i substancji zabytkowej pałacu do 2019 roku. W ramach prowadzonej rewitalizacji planowane jest stworzenie kompleksu muzealnego, który stanie się miejscem związanym z historią kutnowskiego pałacu oraz regionu.

Badania dotyczące pałacu przeprowadzono w 2015 roku, przewidując szereg lokalnych ekspozycji ukazujących historię obiektu, a także jego związki z dziejami miasta oraz z czasami napoleońskimi. Współpraca z Muzeum Regionalnym w Kutnie zapewnia nadzieję na dalsze działania w kierunku ochrony tej historycznej konstrukcji.

---

Oceń: Pałac Saski w Kutnie

---