Helena Wielgomasowa

---

Życiorys

Helena Wielgomasowa była osobą o bogatym życiorysie. Córką Aleksandra Eugeniusza Domańskiego oraz Władysławy Anieli z Olszewskich, miała dwu młodszych braci: Aleksandra Ewarysta oraz Jerzego Napoleona. Jej życie prywatne ściśle związane było z mężem, z którym miała dwóch synów bliźniaków, Wiesława i Zdzisława. Obaj synowie mieli tragiczny los; uczestniczyli w powstaniu warszawskim, a 27 września 1944 roku zostali rozstrzelani przez Niemców po opuszczeniu kanału na ulicy Dworkowej.

Przed wybuchem II wojny światowej Helena współpracowała z łódzkim tygodnikiem polityczno-satyrycznym „Wolna Myśl. Wolne Żarty” oraz „Dziennikiem Łódzkim”, które zawierały kontrowersyjne treści. Jej działalność obejmowała również Urząd Telekomunikacyjny w Warszawie, gdzie również była zatrudniona.

W 1940 roku rozpoczęła współpracę z niemieckim okupantem, pisząc dla gazet wydawanych w Generalnym Gubernatorstwie, takich jak „Nowy Kurier Warszawski”, „7 Dni” oraz miesięcznik „Fala”. W ciągu czterech lat publikuje łącznie 230 tekstów, koncentrując się na nowelach, wierszach oraz opowiadaniach o tematyce erotycznej. Swoje prace opisywała jako „serdeczne i szczere”, odzwierciedlające piękno przyrody i czerpiące z dziecięcej wyobraźni.

Chociaż prace Wielgomasowej były pozytywnie oceniane w prasowych kręgach, ich podstawą były typowe schematy i stereotypy. Z tego powodu, niektórzy badacze uznawali ją za grafomankę. Za swoje kontrowersyjne teksty została ukarana przez Wojskowy Sąd Specjalny, który nałożył na nią karę infamii. Oprócz pisania, Helen zajmowała się tworzeniem przedstawień dla dzieci, które były wystawiane w teatrach okupacyjnych. W tych produkcjach odgrywała drugoplanowe role, w tym postać złej macochy w bajce „Kopciuszek” oraz Marii Magdaleny w religijnym widowisku „Męka Chrystusowa”.

Podczas powstania warszawskiego, pracując jako sanitariuszka w Sanitariacie Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej „Bakcyl”, zaangażowała się w pomoc rannym i ewakuację ludzi z miasta. Po zakończeniu powstania przeszła do Krakowa, gdzie znalazła zatrudnienie jako tłumaczka w Radzie Miejskiej, uzyskując mieszkanie od Niemców. Używała wówczas imienia Larysa oraz panieńskiego nazwiska Domańska, aby ukryć swoją prawdziwą tożsamość.

Pojawiła się w szeregach Polskiej Partii Robotniczej oraz Związku Uczestników Walki Zbrojnej o Wolność i Demokrację. Chcąc uzyskać Krzyż Partyzancki i Krzyż Grunwaldu, podejmowała starania o te odznaczenia, jednak wszystkie były bezskuteczne. Próbowała również dołączyć do redakcji „Dziennika Polskiego” oraz Związku Zawodowego Literatów Polskich. Niestety, 19 marca 1945 roku, na podstawie donosu Juliusza Wirskiego, została aresztowana i umieszczona w więzieniu Montelupich w Krakowie.

Po dwóch miesiącach przesłuchań, z braku dowodów, została zwolniona przez Prokuraturę Specjalną Sądu Krajowego. Wyjechała wówczas na Dolny Śląsk, gdzie zaczęła pracować w teatrze w Puszczykowie Zdroju. Jednak 4 maja 1948 roku znowu została aresztowana. 7 września skazano ją przez Sąd Okręgowy w Warszawie na sześć lat więzienia. Po odwołaniu się do Sądu Najwyższego, jej apelacja została odrzucona 29 kwietnia 1949 roku.

Do 1950 roku odbywała karę w Centralnym Więzieniu Warszawa II Gęsiówka, później została przeniesiona do zakładu karnego dla kobiet w Grudziądzu. Ostatecznie, 31 lipca 1952 roku, na podstawie zwolnienia warunkowego, wyszła na wolność i przez resztę życia mieszkała w Warszawie.

---

Oceń: Helena Wielgomasowa

---